در این مطلب قرار است، بیماری سندرم زجر تنفسی یا (HMD) را به شما دوستان معرفی کنیم و به بررسی اتیولوژی، عوامل خطرساز، علایم و نشانه‌ها، راه‌های تشخیصی، روش‌ها و تدابیر درمانی، روش‌های پیشگیری و عوارض بیماری سندرم زجر تنفسی بپردازیم.

 

 

سندرم زجر تنفسی (بیماری غشای هیالن) (HMD)

Respiratory Distress Syndrom [RDS]) or Hyaline Membrane Disease

 

بیماری غشای هیالن، شایع‌ترین علت دیسترس تنفسی در نوزادان نارس است و شیوع آن با سن حاملگی و وزن هنگام تولد نسبت معکوس دارد، به طوری که 80 _ 60 درصد موارد در نوزادان متولد شده در هفته‌های ۳۲ تا ۳۶ حاملگی رخ می‌دهد و در نوزادان ترم نادر است. کمبود سورفکتانت (کاهش تولید یا ترشح) علت اولیه بیماری است.

سیر بیماری 3 تا 5 روز است و در این مدت 10 درصد بیماران می‌میرند، 70 درصد بهبود یافته و 10 درصد دچار عوارض بیماری می‌شوند.

 

‌‌اتیولوژی

سورفکتانت نوعی فسفولیپید است که در سلول‌های پوششی تیپ (II) آلوئول‌ها ساخته شده و به درون آلوئول‌ها ترشح می‌شود. سورفکتانت در هفته‌های 32 _ 28 حاملگی در مایع آمنیوتیک ظاهر می‌شود ولی معمولاً از 35 هفتگی به بعد مقدار آن کافی می‌شود. سنتز سورفکتانت به (PH) طبیعی، درجه حرارت مناسب و خون‌رسانی کافی بستگی دارد به همین دلیل آسفکسی، هایپوکسمی، ایسکمی ریوی، هایپوولمی و استرس سرما تولید آن را کاهش می‌دهند.

کمبود سورفکتانت به علت کاهش تولید یا ترشح آن، سبب افزایش کشش سطحی در داخل آلوئول‌ها و روی هم خوابیدن آن‌ها در انتهای بازدم می‌شود و ظرفیت باقی مانده عملی (FRC) کاهش می‌یابد. در نتیجه نوزاد برای نفس کشیدن و باز کردن ریه‌ها به تلاش زیادی نیاز دارد که در نهایت به خستگی نوزاد، آتلکتازی پیشرونده و کلاپس ریه‌ها منتهی می‌شود.

نکته

تجویز اکسیژن با غلظت زیاد، به سلول‌های تیپ (II) آلوئول‌ها صدمه زده و تولید سورفکتانت را کاهش می‌دهد.

 

عوامل خطرساز

1_ شيوع بالا.

شیوع (RDs) در صورت دیابت مادر، زایمان پیش از موعد (قبل از ۳۷ هفته)، چند قلویی، سزارین، زایمان سریع، آسفیکسی، استرس سرما، سابقه ابتلای نوزاد قبلی به (HMD)، نوزاد نارس مذکر و سفید پوست بیشتر است.

2_  شيوع كم.

احتمال بروز (HMD) در صورت ابتلای مادر به فشار خون مزمن یا فشار خون بالای حاملگی، اعتیاد به مواد مخدر، پارگی طولانی مدت پرده‌های جنینی و مصرف  کورتیکواستروییدها و تئوفیلین در حاملگی کم‌تر است زیرا بلوغ ریه جنین سریع‌تر ایجاد می‌شود.

نکته

استرس مزمن داخل رحمی سبب تسریع در رسیده شدن آلوئول‌های ریه می‌شود.

 

علایم و نشانه‌ها

علایم معمولاً طی چند دقیقه تا چند ساعت اول بعد از تولد آغاز می‌شود و به‌تدریج دیسترس تنفسی به صورت تاکی‌پنه، ناله انتهای بازدمی (granting)، رتراکسیون بین دنده ای و بالای استرنوم، حرکت پره‌های بینی و کبودی به وجود می‌آید. سیانوز به تدریج افزایش یافته و با تجویز اکسیژن تغییری نمی‌کند.

با پیشرفت بیماری کاهش فشار خون، برادی کاردی، ضعف، سیانوز و رنگ پریدگی، کاهش ناله بیمار، آپنه و تنفس نامنظم به همراه خستگی نوزاد و کاهش فعالیت تنفسی ظاهر می‌شود.

علایم و نشانه‌های بالینی طی 3 روز به حداکثر می‌رسند و سپس به تدریج بهبودی ظاهر می‌شود که همراه با دیورز خودبه‌خود و کاهش نیاز به اکسیژن است.

 

راه‌های تشخيص

 

1_ علایم بالینی و کاهش ظرفیت باقی مانده عملی (FRC)

2_ CXR. نمای شیشه مات به‌همراه برونکوگرام هوایی

3_ بررسی گازهای خون و مقادیر اسید و باز. هایپوکسمی، هایپر کاپنه، اسیدوز تنفسی (به‌دلیل آتلکتازی وسیع و کاهش پرفیوژن و ادم ریوی)، در موارد پیشرفته اسیدوز متابولیک

4_ بررسی وجود سپسیس (sepsis workup). از آن‌جا که مراحل اولیه‌ی سپسیس قابل تشخیص از (HMD) نیست، آزمایشات (CBC . diff)، شمارش پلاکت‌ها، کشت خون و کشت ادرار نیز انجام می‌شود.

 

تدابیر درمانی در سندرم زجر تنفسی

اساس درمان (HMD) اصلاح وضع تهویه تنفسی و اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها است. (RDS) در اغلب موارد خودبه‌خود محدود‌شونده است بنابراین هدف از درمان، رساندن و حفظ (PH) و گازهای خون به مقادیر زیر با حداقل عوارض تهویه مکانیکی و مسمومیت با اکسیژن است:

PaO2 = ۵۵ _ ۷۰ mmHg

PaCO2 = ۳۵ _ ۵۵ mmHg

pH = ۷/۲۵ _ ۷/۴۵

درصد SaO2 = ۹۲ _ ۹۶

 

1_ جلوگیری از هایپوترمی

حفظ درجه حرارت محیط در حد 37 _ 36/5 درجه سانتی گراد برای به حداقل‌رساندن اکسیژن مصرفی

 

2_  اصلاح آب و الکترولیت

تجویز مایعات و الکترولیت‌های وریدی (تجویز زیاد مایعات، خطر بازماندن مجرای شریانی را به‌دنبال دارد).

 

3_ اکسیژن گرم و مرطوب

اکسیژن 50 _ 40 درصد با استفاده از چادر یا کلاهک اکسیژن تجویز می‌شود و اگر (PO2) حتی با اکسیژن 75 _ 60 درصد به بالای 50mmHg نرسید، تهویه مصنوعی با (CPAP) به‌کار می‌رود. اگر نوزاد به (CPAP) و اکسیژن ۱۰۰ درصد نیز پاسخ نداد، انتوباسیون و تهویه مکانیکی لازم است.

 

4_ تجويز سورفکتانت (درمان ناجی) (Rescue)

در 24 ساعت اول تولد به خصوص 4 _ 2 ساعت اول، استفاده از سورفکتانت برای نوزاد، شدت بیماری و مرگ و میر را کاهش می‌دهد ولی بر عوارض بیماری تاثیری ندارد. دو نوع سورفکتانت وجود دارد که یکی صناعی (Exosurf) و دیگری خوکی (Survants) است و هر دو به روش داخل تراشه تجویز می‌شوند. عوارض این داروها شامل هایپوکسی گذرا، خونریزی داخل ریوی، بازماندن مجرای شریانی (PDA)، هایپوتانسیون، برادی کاردی و پنوموتوراکس است.

 

5_ آنتی بیوتیک

به علت تشابه مراحل اولیه سپسیس با (RDS)، تا دریافت نتایج کشت خون، آنتی بیوتیک تجویز می‌شود.

 

6_ بی کربنات سدیم

برای اصلاح اسیدوز تنفسی و متابولیک، در‌صورت لزوم بی کربنات سدیم تجویز می‌شود.

 

7_ کنترل فشار خون

از آنجا که خطر هایپوتانسیون و به‌دنبال آن عوارض (CNS) و مرگ وجود دارد با استفاده از کاتتر نافی یا محیطی فشار خون کنترل می‌شود.

 

8_ کنترل درجه اشباع اکسیژن

پالس‌اکسیمتری برای کنترل اشباع اکسیژن و الکترودهای بین‌جلدی برای کنترل (PO2) بافتی استفاده می‌شود.

 

پیشگیری

مهمترین راه، پیشگیری از نارس بودن نوزاد است که با پیشگیری از زایمان زودرس و جلوگیری از سزارین غیر‌ضروری انجام می‌شود. در مواردی که احتمال تولد نوزاد نارس وجود دارد به‌خصوص در سن حاملگی کمتر از 34 هفته، برای تسریع بلوغ ریوی جنین، به مادر کورتیکواسترویید تجویز می‌شود. به این منظور نسبت لستین به اسفنگومیلین را اندازه می‌گیرند و اگر کمتر از 2 به 1 باشد، 48 ساعت قبل از زایمان، دگزامتازون یا بتامتازون عضلانی در 2 نوبت به فاصله 24 ساعت تزریق می‌شود. همچنین بلافاصله پس از تولد نوزاد نارس به‌صورت پروفیلاکسی سورفکتانت داخل تراشه استفاده می‌شود.

 

عوارض (RDS)

دیسپلازی برونکوپولمونر (BPD) عارضه‌ی اصلی بیماری در دراز مدت است. بازماندن مجرای شریانی (PDA) و شنت راست به چپ از طریق دریچه‌ی بیضی به علت افزایش مقاومت عروق ریوی، خونریزی داخل مغزی، انتروکولیت نکروزان (NEC)، عوارض دیگر بیماری هستند. درمان نیز با عوارض انتوباسیون، کاتتریزاسیون شریان نافی و مسمومیت با اکسیژن همراه است.

نکته اول

شایعترین علت دیسترس تنفسی در نوزادان نارس (RDS) و در نوزادان ترم سندرم آسپیراسیون مکونیوم و تاکی‌پنه گذرای نوزادی است.

نکته دوم

اولین و شایعترین نشانه‌ی دیسترس تنفسی در نوزادان، تاکی‌پنه (تنفس بیش از 60 بار در دقیقه) است و سایر نشانه‌ها شامل پرش پره‌های بینی (Nasal flaring)، رتراکسیون قفسه سینه، ناله انتهای بازدمی (Expiratory grunting) و سیانوز است.

 

خب دوستان به پایان این مطلب رسیدیم امیدوارم که براتون مفید بوده باشه اگر سوال، پیشنهاد یا نظری دارید خوشحال می‌شیم در بخش دیدگاه‌ها با ما به اشتراک بذارید همچنین اگر تمایل داشتید می‌تونید برای افزایش دانش و مهارت خودتون در حوزه پرستاری به این صفحه مراجعه کنید.

موفق و سلامت باشید دوستان.