سوندگذاری یکی از پروسیجرهای مهم پرستاری است و از جمله وظایف پرستار به حساب می آید و نباید توسط کمک پرستار انجام شود. در این مطلب سعی کرده ایم به صورت مرحله به مرحله نحوه ی سونداژ در خانم ها و اقایان را برای شما بررسی کنیم و نکات مهم و ویژه ای به شما عزیزان ارائه دهیم.

 

در ابتدا به بررسی ابزار و وسایل موردنیاز می پردازیم.

وسایل مورد نیاز برای سوندگذاری خانم ها و آقایان

_ ست استریل سونداژ که شامل موارد زیر می باشد: پارچه های استریل ( یکی از آن ها به شکل شان سوراخ دار باشد) / محلول ضد عفونی/ گلوله پنبه یا گاز چهارگوش

_ دستکش استریل

_ ژل نرم کننده

_ پنس

_ سوند استریل کوچک ترین سایز مناسب (معمولاً 14F  تا 16F با بالن 5 تا 10 میلی لیتر)

_ سرنگ از قبل پر شده با نرمال سالین یا آب مقطر استریل برای پرکردن بالن سوند

_ ظرف نمونه برداری استریل (در صورت لزوم)

_ نوارچسب پارچه ای یا کاغذی (ولکرو)

_ پد ضد آب

_ چراغ قوه یا لامپ

_ دستکش های یک بار مصرف

_ کیسه جمع آوری ادرار و لوله تخلیه (اگر از سیستم تخلیه بسته استفاده شود، ممکن است به سوند استریل دایمی وصل شود)

_ لیف حمام جهت شستشو و آب گرم برای شستن ناحیه پرینه قبل و بعد از سونداژ

_ وسایل محافظت کننده شخصی (PPES) اضافی، در صورت لزوم

_ لگن استریل ( معمولا داخل ست وجود دارد)

 

آموزش سوندگذاری به صورت مرحله به مرحله

مرحله 1

در ابتدا پرونده بیمار را از نظر هرگونه محدودیت در فعالیت فیزیکی بررسی نمایید. دستورات پزشکی را جهت واردکردن بدون دردسر کاتتر، بررسی نمایید.

مرحله 2

وسایل را جمع آوری کنید. در صورت نیاز از فرد دیگر کمک بگیرید.

مرحله 3

دست های خود را بشویید و در صورت لزوم، وسایل حفاظت شخصی را بپوشید.

مرحله 4

بیمار را شناسایی کنید.

مرحله 5

تمامی مواردی که مربوط به حریم شخصی بیمار می شود را رعایت فرمایید. درباره روش انجام کار با بیمار صحبت کنید و توانایی بیمار را در همکاری با خود ارزیابی کنید.از بیمار بپرسید که آیا سابقه حساسیت، به خصوص حساسیت نسبت به لاتکس و یا ید دارد یا خیر.

مرحله 6

به محل انجام کار نور کافی و مناسب بتابانید. نور مصنوعی توصیه میشود (برای استفاده از چراغ قوه، لازم است که یک نفر از آن را نگه داشته و نور آن را در موضع تنظیم کند.) یک کیسه برای وسایل دور ریختنی قرار دهید.

مرحله 7

وسایل را طوری بر روی میز کنار تخت قرار دهید که در دسترس باشد.

مرحله 8

تخت را در ارتفاع مناسب برای انجام کار تنظیم نمایید. ارتفاع مطلوب تخت معمولاً در سطح آرنج پرستار است. اگر راست دست هستید در سمت راست بیمار و اگر چپ دست هستید در سمت چپ بیمار قرار بگیرید.

مرحله 9

در خانم ها به بیمار کمک کنید تا به پشت خوابیده و زانوهای خمیده را حدود ۶۰ سانتی متر از یکدیگر دور کند. بیمار را بپوشانید. اگر بیمار ترجیح می دهد در حالت نیمه نشسته یا به پهلو نیز می تواند قرار گیرد. باتکس بیمار را نزدیک لبه تخت قرار دهید به طوری که شانه ها در سمت مقابل قرار گیرد و زانوها به طرف قفسه سینه کشیده شود. اجازه دهید بیمار به سمتی که راحت تر است و پرستار نیز راحت است قرار گیرد. پارچه ضد آب را به زیر بیمار بلغزانید. اما در مردان بیمار را در وضعیت خوابیده به پشت قرار دهید. ران ها را کمی از هم جدا کنید. طوری بیمار را بپوشانید که فقط ناحیه ی آلت تناسلی در معرض دید باشد. پارچه ضد آب را زیر بیمار قرار دهید.

مرحله 10

در خانم ها دستکش تمیز بپوشید. ناحیه پرینه را با لیف حمام تمیز کنید، از پاک کننده پوست و آب گرم استفاده کنید. شست و شو را از ناحیه جلو به عقب یعنی از ناحیه تناسلی به طرف مقعد بشویید. محل را آبکشی و خشک نمایید. دستکش ها را خارج کنید. دست ها را مجدداً بشویید.

در آقایان دستکش تمیز بپوشید. ناحیه پرینه را با لیف حمام تمیز کنید، از پاک کننده پوست و آب گرم استفاده کنید. شست و شو را از ناحیه جلو به عقب یعنی از ناحیه تناسلی به طرف مقعد بشویید. تنه ی پنیس را با حرکت به سمت ناحیه ی پوبیس بشوئید. محل را آبکشی و خشک کنید. دستکش ها را خارج کنید. دست ها را مجددا بشویید.

مرحله11 

اگر قرار است سوند دایمی گذاشته شود و از سیستم جمع آوری جداگانه ادرار استفاده شود، سیستم تخلیه ادرار را آماده کنید. بر اساس راعنمایی های کارخانه سازنده کیسه ادراری، آن را به لبه تخت آویزان و محکم کنید.

مرحله 12

با استفاده از روش استریل، ست استریل سوندگذاری را روی میز جلوی تخت بیمار باز کنید.

مرحله 13

دستکش استریل را دستتان کنید. گوشه های بالایی پارچه استریل را گرفته و بدون تماس با نواحی غیر استریل، چین آن را صاف کنید. به اندازۀ پشت دست ها پارچه را به عقب تا بزنید. از بیمار بخواهید باسن خود را بالا ببرد و در عین حال قسمت تا خورده پارچه به روی دست های شما، مانع از آلوده شدن می شود.

در مردان پس از پوشیدن دستکش های استریل، بسته بندی استریل را باز کرده و در بین ران های بیمار قرار دهید. شان پرفوره را طوری پهن کنید که آلت در ناحیهٔ سوراخ آن قرار گیرد.

مرحله 14

یک شان پرفوره را به گونه ای در محل تناسلی قرار دهید که قسمت تناسلی در دسترس باشد. بر طبق مقررات مؤسسه، شان پرفوره را در محل قرار دهید (توجه کنید که شان پرفوره نشان داده نشده تا منظره واضحی از فرایند را نشان دهد).

مرحله 15

در خانم ها سینی استریل را روی پارچه، در بین ران های بیمار قرار دهید. در مردان ست سوندگذاری را روی پاها یا کنار پاهای بیمار، روی پارچه استریل قرار دهید.

مرحله 16

تمام وسایل را باز کنید. یک بسته سوآپ ضد عفونی کننده باز کنید. محلول ضدعفونی را روی گلوله های پنبه ها یا گاز بریزید. اگر لازم است نمونه برداری شود، در ظرف نمونه برداری را باز کنید.

مرحله 17

۲/۵ تا ۵ سانتی متر (۱ تا ۲ اینچ) از نوک سوند را به وسیله ماده لوبریکنت، لغزنده کنید.

مرحله 18

با انگشت شست و یکی دیگر از انگشتان دست غير غالب خود، لب های فرج را از هم باز کرده و سوراخ مجرای ادرار را مشاهده کنید تا وقتی که ادرار به خوبی و به طور مداوم جریان یابد، لب های فرج را با دست خود باز نگه دارید. اگر بیمار به پهلو قرار گرفته، برای دیدن مجرای ادرار با تکس بیمار را بالا نگه دارید.

مرحله 19

از دست غالب خود برای برداشتن گلوله پنبه ای و یا سوآپ ضد عفونی کننده استفاده کنید. یکی از چین های فرج را از بالا به پایین تمیز کنید (از بالای مئاتوس به سمت رکتوم در پایین) و سپس گلوله پنبه ای را دور بیاندازید. برای هر بار تمیز کردن از یک گلوله پنبه ای یا سوآپ جدید استفاده کنید. به کار خود ادامه دهید چین دیگر فرج را نیز تمیز کرده و سپس مستقيماً مئاتوس (مجرا) را تمیز کنید.

مرحله 20

با دستی که دستکش آن آلوده نشده است، انتهای تخلیه کننده سوند را در رسیور قرار دهید. برای واردکردن سوند دایمی که از قبل به لولهٔ استریل و کیسه تخلیه وصل شده است (سیستم تخلیه بسته) وضعیت مناسب را به نوک سوند داده و به گونه ای وسایل را بچینید که به محیط استریل دسترسی آسان داشته باشید. مطمئن شوید که کلامپ کیسه تخلیه مسدود شده است.

مرحله 21

با استفاده از دست غالب خود نوک سوند را وارد مجرای ادرار کنید. سوند را تا حدی وارد کنید تا ادرار جریان یابد. تقریباً ۲ تا ۳ اینچ (۴/۸ تا ۷/۲ سانتی متر) برای وارد کردن سوند از مجرای ادرار به داخل مثانه، فشار وارد نکنید. از بیمار بخواهید نفس عمیقی بکشد و اگر موقع رسیدن سوند به اسفنکتر خارجی، با مقاومت اندکی رو به رو شدید، به آرامی آن را بچرخانید.

در آقایان با دست غیر غالب خود، آلت تناسلی را بلند کنید، آماده شوید که این دست را در این حالت نگه دارید تا سوند وارد شود و جریان ادرار بطور مداوم جاری شود. در آلتی که ختنه نشده است، پوست ختنه گاه را برگردانید. با دست غالب، پنسی که گلوله پنبه ای را گرفته است، ناحیه سوراخ مجرای ادرار را تمیز کنید. از حرکت چرخشی استفاده کنید، از سوراخ به سمت قاعده آلت حرکت دهید. دو یا چند بار این کار را تکرار کنید. هر بار از یک پنبه استفاده کنید و پس از یک بار استفاده آن پنبه را دور بیاندازید. سپس در آقایان با اندکی فشار آلت را به بالا بکشید، عمود بر بدن بیمار. به آرامـی نـوک سرنگ حاوی لوبریکنت را داخل مجرای ادرار کنید و ۱۰ میلی لیتر ماده لوبریکنت را به آرامی تزریق کنید. سپس با دست غالبتان سوند را باز کنید و دستتان را در فاصله 2/5 الی 5 سانتی متری نوک سوند نگاه دارید. از بیمار بخواهید مانند حالت ادرار کردن زور بزند. نوک سوند را وارد مجرا کنید. از بیمار بخواهید نفس عمیق بکشد تا شما سوند را تا قسمت دو شاخه شدن آن به جلو ببرید. با فشار این کار را انجام ندهید. اگر با مقاومت روبرو شدید از بیمار بخواهید نفس عمیق بکشد و مختصری سوند را بچرخانید.

 

مرحله 22

در خانم ها سوند را در محل مجرای ادرار با دست غیر غالب محکم نگه دارید. از دست غالبتان برای پرکردن بالن استفاده کنید. سرنگ از قبل پرشده را در قسمت بالن سوند تزریق کنید. در مردان سوند وارد شده در مجرا را با دست غیر غالبتان نگهدارید. از دست غالبتان برای پرکردن بالن سوند استفاده کنید. سرنگ از قبل پر شده را در محل بالن تزریق کنید. پس پرکردن بالن سوند را کمی عقب بکشید. آلت را پایین بیاورید.

مرحله 23

بعد از اینکه احساس کردید متسع کردن بالن با مقاومت رو به رو شده، به آرامی سوند را بکشید.

مرحله 24

در صورت نیاز سوند را به سیستم تخلیه وصل کنید. اگر از قبل وصل نکرده اید.

مرحله 25

وسایل را جمع آوری کنید و طبق روش کار مرکز درمانی خود، وسایل را جهت استریل نمودن مجدد آماده کنید. در صورت نیاز ناحیه پرینه را شسته و خشک نمایید.

مرحله 26

در خانم ها دستکش ها را خارج کنید. با نوار چسب پارچه ای یا کاغذی سوند را به قسمت داخل ران چسبانده و محکم کنید. سوند کمی شل باشد تا پای بیمار بتواند حرکت کند.

در مردان دستکش ها را خارج کنید. با نوار چسب پارچه ای یا کاغذی سوند را در قسمت داخلی ران یا پایین شکم (به طوری که آلت به طرف قفسه سینه بیمار باشد) ثابت کنید. سوند کمی شل باشد تا پای بیمار بتواند حرکت کند.

 

مرحله 27

کمک کنید تا بیمار در وضعیت راحتی باشد. بیمار را با ملحفه بپوشانید. تخت را در وضعیت پایین قرار دهید.

مرحله 28

دقت کنید کیسه ادرار پایین تر از مثانه بیمار قرار گیرد. لوله تخلیه را از نظر پیچ خوردگی کنترل کنید. مطمئن شوید جابه جا نمودن لبه های تخت اشکالی برای سوند یا کیسه تخلیه ادرار به وجود نمی آورد.

مرحله 29

دستکش تمیز بپوشید. در صورت نیاز فوری از کیسه ادرار نمونه بگیرید. نمونه را برچسب بزنید. سریعاً نمونه را به آزمایشگاه بفرستید در غیر این صورت آن را در یخچال

نگهداری کنید.

مرحله 30

دستکشها و PPE های اضافی را در صورت استفاده درآورید. دست های خود را بشویید.

 

 

نکات مهم در سونداژ

 

نوع و سایز کانتر و بالون وارد شده، همچنین میزان مایع مورد استفاده برای پر کردن بالون را ثبت کنید. سطح تحمل فعالیت بیمار را یادداشت کنید. میزان ادرار موجود در کاتتر و هرگونه نمونه ی انجام شده را ثبت کنید. هرگونه ارزیابی دیگر، همچون مشخصات ادرار یا تغییرات در پوست بیمار را یادداشت کنید. میزان ادرار را در صفحه ثبت خروجی و ورودی را در صورت نیاز، ثبت کنید.

موقعیت های غیر قابل انتظار و مداخلات مربوطه

زمانی که ادرار خارج نشود و پرستار متوجه شود که سوند در واژن قرار دارد. سوند را در همان محل به عنوان نشانه باقی بگذارید. دستکش استریل جدید بپوشید و از ست استریل جدید استفاده کنید. عمل گذاشتن سوند را انجام دهید و سوند را در بالای سوندی که به اشتباه گذاشته شده قرار دهید. زمانی که سوند در محل صحیح قرار گرفت سوند قبلی را خارج کنید. هرگز سوندی را که در واژن قرار گرفته برای پیشگیری از عفونت در داخل مجرای ادرار وارد نکنید (رابینسون، ۲۰۰۴).

اگر بیمار در حین انجام کار پاهایش را حرکت داد: اگر هیچ چیزی آلوده نشده به بیمار توضیح دهید که پاهایش را حرکت ندهد و کار را ادامه دهید. اگر وسایل آلوده شده کار را متوقف کرده از وسایل استریل استفاده کنید. در صورت نیاز از کمک استفاده کنید تا بیمار را بی حرکت نگاه دارد.

 اگر جریان ادرار به خوبی برقرار شده، رنگ ادرار شفاف است ولی پس از چند ساعت جریان ادرار متوقف می شود: لوله را از نظر پیچ خوردن کنترل کنید. اگر وضعیت قرارگیری بیمار تغییر کرده ممکن است لازم باشد محل لوله و کیسه ادرار در سمت دیگر قرار داده شود.

زمانی که پرستار بالن را پر می کند بیمار از درد شکایت می کند: پرکردن بالن را متوقف کنید. ممکن است بالن هنوز در مجرا باشد. محلولی را که در بالن وارد کرده اید خارج کنید. سوند را خارج کنید و یک سوند جدید وارد کنید. محلول را از بالن برگردانید. سوند را 1الی 1/2 اینچ (1/2 الی 2/4 سانتی متر) دیگر وارد کنید و به آرامی بالن را مجدداً پر کنید.

زمانی که از اطراف سوند ادرار نشت می کند: نباید اندازه سوند جاگذاری شده را افزایش دهید. مطمئن شوید که بالن سوندهایی با اندازه کوچک باید با ۱۰ سی سی پر شود. سوندهای با اندازه بزرگ موجب تحریک مجرا و مثانه شده و باعث ضربه به ناحیه می شود. پر کردن بالن با حجم بزرگ موجب فشار به مثانه و گرفتن حجمی از مثانه می شود. تحریک دیواره مثانه و تخریب عضلات دترسور می تواند موجب نشت گردد. اگر نشت ادامه داشت عفونت دستگاه ادراری را بررسی کنید. مطمئن شوید که مقدار محلول وارد شده برای پرکردن بالن مناسب بوده است. کامل پرنکردن بالن موجب می شود که سوند به داخل مجرا کشیده شود، موجب اسپاسم، درد و ناراحتی در مجرا می گردد. اگر احتمال دادید که بالن به اندازه کافی پر نشده تلاش نکنید که سوند را به داخل مثانه هدایت کنید. سوند را خارج کنید و مجدداً سوندگذاری را انجام دهید. بیمار را از نظر یبوست بررسی کنید. پربودن روده از مدفوع می تواند منجر به ایجاد فشار در لوله سوند شده و از تخلیه ادرار جلوگیری کند. مداخلات مربوط به پیشگیری / درمان یبوست را انجام دهید.

در آقایان زمانی که پرستار بالن را پر میکند بیمار احساس درد میکند: در این حالت پر کردن بالن را متوقف کنید. ممکن است بالن هنوز در مجرا باشد. پرکردن بالن در مجرا ممکن است موجب آسیب مجرا گردد. مطمئن شوید که تا محل دو شاخه شدن سوند را وارد کرده اید.

زمانی که پرستار قادر نیست سوند را تا ۱۰-۷/۵ سانتی متر وارد کند؛ سوند را بچرخانید و از بیمار بخواهید نفس عمیق بکشد، اگر با این روش نیز قادر نیستید سوند را جلو ببرید به پزشک اطلاع دهید. ممکن است پزشک دستور جایگزین کردن یک سوند (coude) را بدهد.

زمانی که بیمار چاق است یا آلت او به داخل کشیده شده باشد: لازم است که با انگشت به ناحیه پوبیس به طرف داخل فشار وارد کنید تا آلت از فضای پوبیس بیرون بیاید. آلت بیمار را به طرف بالا نگه دارید. لازم است که سوند تا ناحیه دو شاخه شدن وارد مجرا شود. طول مجرا در این افراد با بقیه تفاوتی ندارد.

جریان ادرار در ابتدا حاوی مقدار زیادی رسوب است و سپس ناگهان متوقف می شود، مثانه همچنان پر است: ممکن است کاتتر توسط ذرات رسوب بسته شده باشد. پس از کسب اجازه از ارائه دهنده مراقبت های اولیه، به آرامی سوند را شست و شو دهید تا جریان دوباره برقرار شود.

 

_ از دستورالعمل های مراقبتی و سیاست های مؤسسه آگاه باشید که حداکثر ادراری که به هنگام جاگذاری سوند باید از مثانه خارج گردد چه میزان است.

_ اگر بیمار قادر نیست باسن خود را بالا بیاورد یا در وضعیت قرار داده شده باقی بماند ممکن است نیاز به کمک فرد دیگری باشد تا بیمار را در آن وضعیت نگه دارد.

 

_ وسایل را درست قبل از تمیز کردن بیمار می توانید روی میز جلوی تخت بیمار باز و آماده کنید.

_ اگر بعد از ورود سوند، بلافاصله جریان ادرار برقرار نشد، توجه به چندین نکته ارزشمند است:

_ اگر بیمار یک نفس عمیق بکشد، ممکن است به شل شدن عضلات ناحیه تناسلی و شکم کمک شود.

_ اندکی سوند را بچرخانید، چون ممکن است سوراخ تخلیه در مجاورت (تماس) با دیواره مثانه باشد.

_ سر تخت بیمار را بالا ببرید تا فشار در ناحیه مثانه افزایش یابد.

_ کافی بودن میزان مصرف مایعات بیمار را برای تولید ادرار بررسی کنید.

_ سوند و لوله تخلیه را از نظر پیچ خوردگی بررسی کنید.

_ اگر سوند به جلو نمی رود به بیمار بگویید چند بار نفس عمیق بکشد. سوند را بچرخانید و به جلو هل دهید. در صورتی که سوند به جلو نرفت سوند را خارج کنید و به پزشک اطلاع دهید.

_ تعدادی از ست ها ممکن است حاوی سوند نباشند این مسئله به شما اجازه می دهد تا اندازه سوند و بالن را متناسب با بیمار انتخاب کنید.

تنگی مجرا، بزرگی پروستات، تنگی گردن مثانه به علت جراحی ممکن است برای عبور سوند مشکل ایجاد کنند که در این صورت نیاز به کمک ارولوژیست می باشد. در صورتی که پس از جاگذاری سوند هیچ ادراری خارج نشود بالن را پر نکنید. سوند را خارج کنید و به پزشک اطلاع دهید.

اگر سوند به جلو نمی رود به بیمار بگویید چند بار نفس عمیق بکشد. سوند را بچرخانید و به جلو هل دهید. در صورتی که سوند به جلو نرفت سوند را خارج کنید و به پزشک اطلاع دهید.

تعدادی از ست ها ممکن است حاوی سوند نباشند. این مسئله به شما اجازه می دهد تا اندازه سوند و بالن را متناسب با بیمار انتخاب کنید.

 

 

ملاحظات مربوط به نوزادان و کودکان

سوند شماره ۵F تا 8F برای نوزادان و کودکان استفاده می شود. سوند 8F تا12F برای کودکان بزرگتر استفاده می شود.

اقداماتی چون سوت زدن، تنفس عمیق یا خواندن یک شعر به ریلکس شدن بچه ها کمک می کند.

معمولاً قبل از وارد کردن سوند برای بیحسی از ژل لیدوکائین استفاده می شود، این کار اضطراب و ناراحتی کودکان را کاهش می دهد.

ملاحظات مربوط به مراقبت در منزل(هوم ویزیت)

سوندگذاری می تواند توسط بیمار یا یک مراقبت کننده در منزل اجرا شود. سوندگذاری مکرر در منزل برای بیماران ضایعه نخاعی یا سایر حالات نورولوژیک توسط خود بیمار یا مراقبت بیمار ممکن است نیاز باشد. هر چند ریسک UTI همیشه وجود دارد. بیشتر تحقیقات نشان داده که روش تمیز از روش استریل در این شرایط بهتر است. مراحل خود سوندگذاری اساساً همان روشی است که توسط پرستار اجرا می شود. توصیه می شود در حالت های معمولی از اتساع بیش از حد مثانه و کاهش جریان خون در دیواره مثانه جلوگیری شود. در مردان اگر در حین ورود سوند با مقاومت روبرو شدید و چرخاندن سوند نیز چاره ساز نبود، بیش از این به سوند فشار وارد نکنید. بزرگی غده پروستات در مردان بالای ۵۰ سال امری شایع است. در این شرایط، یک سوند خاص با انتهای کج و معوج که کاتتر Coude نامیده می شود توسط پزشکان و یا پرستاران حرفه ای در این شرایط، وارد پیشابراه می گردد تا از غده پروستات بزرگ شده عبور نماید.

 

خب دوستان این مطلب نیز به پایان رسید اگر سوال، نظر یا پیشنهادی دارید خوشحال میشیم در بخش نظرات با ما به اشتراک بذارید. همچنین اگر اطلاعات دارید اطلاعات بیشتر درباره ی مهارت های دیگر رشته پرستاری به دست آورید میتونید از این صفحه دیدن کنید.

موفق و پیروز باشید.